ျမတ္ဗုဒၶရဲ႕ စရဏအက်င့္ (၁၅) ပါး

၁။ သီလသံ၀ရ = ကိုယ္က်င့္သီလ လံုျခံဳျခင္း။
၂။ ဣျႏၵိယသံ၀ရ = မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာ၊ လွ်ာ၊ ကိုယ္၊ စိတ္ ဆိုတဲ့ ဣေျႏၵေျခာက္ပါးကို လံုျခံဳစြာေစာင့္ထိန္းျခင္း။
၃။ ေဘာဇနမတၱညဳတာ = စားေသာက္ဖြယ္အာဟာရေဘာဇဥ္၌ ခ်င့္ခ်ိန္ တိုင္းတာမႈရွိျခင္း။...
၄။ ဇာဂရိယႏုေယာဂ = ႏိုးႏိုးၾကားၾကားရွိျခင္း။
၅။ သဒၶါ = ရတနာျမတ္သံုးပါးနဲ႕ ကံတရားတို႕ကို ယံုၾကည္ျခင္း။
၆။ သတိ = ကုသိုလ္ေကာင္းမႈ၌ မေမ့မေလ်ာ့ဘဲ အျမဲသတိရေနျခင္း။
၇။ ဗာဟုသစၥ = ကုသိုလ္၊ အကုသိုလ္ တရားတို႕၌ အၾကားအျမင္မ်ားျခင္း။
၈။ ၀ီရိယ = ကုသိုလ္အလုပ္မ်ား၌ ၾကိဳးစားအားထုတ္မႈ ရွိျခင္း။
၉။ ပညာ = တတ္ေကာင္း၊ သိေကာင္းတဲ့ အတတ္ပညာ၊ အသိပညာတို႕မွာ ကၽြမ္းက်င္လိမၼာျခင္း။
၁၀။ ဟိရီ = မေကာင္းမႈ ဒုစရိုက္မ်ားကို က်ဴးလြန္ရန္ ရွက္ျခင္း။
၁၁။ ၾသတၱပၸ = မေကာင္းမႈ ဒုးရိုက္မ်ားကို က်ဴးလြန္ရန္ ေၾကာက္လန္႕ျခင္း။
၁၂။ ရူပါ၀စရ ပထမစ်ာန္
၁၃။ ရူပါ၀စရ ဒုတိယစ်ာန္
၁၄။ ရူပါ၀စရ တတိယစ်ာန္
၁၅။ ရူပါ၀စရ စတုတၳစ်ာန္

စရဏ တရားမ်ားက မဟာကရုဏာေတာ္ကို ျပည့္စံုေအာင္ ပံ့ပိုးေပးၾကျပီး သတၱ၀ါတို႕ကို အက်ိဳးမဲံမႈမွ ကယ္တင္ကာ အက်ိဳးရွိရာသို႕ ပို႕ေဆာင္ေပးေတာ္ မူတယ္။

ပ႒ာန္းအေၾကာင္းသိေကာင္းစရာႏွင့္ ရြတ္ဆုိရက်ဳိး

ယေန႔ ပ႒ာန္းေဒသနာေတာ္ကုိ ရြတ္ဆုိေနၾကေသာ အမ်ဳိးေကာင္းသား၊ အမ်ဳိးေကာင္းသမီး သူေတာ္စင္မ်ားအေနျဖင့္ ေအာက္ပါ အက်ိဳးတရား ဆယ္ခ်က္ကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ သိထားဖို႕လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါမွလည္း မိမိတို႕ သဒၶါတရား အားေကာင္းျပီး ရြတ္ဖတ္ပူေဇာ္ေသာ ဘုရားတရားေတာ္မ်ားဟာ ပိုမိုထိေရာက္ အစြမ္းေရာက္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အက်ိဳးတရားမ်ား ေကာင္းမြန္ေစရန္ အေၾကာင္းတရားမ်ား တိက်မွန္ကန္ ေကာင္းမြန္ဖို႕ လိုအပ္ပါသျဖင့္ မွတ္သားနာယူ ထားၾကပါ။
၁။ ဘာေၾကာင့္ပ႒ာန္းလုိ႔ေခၚသလဲ။
၂။ ပ႒ာန္းတရားကုိ ပထမဦးဆုံး ဆင္ျခင္သည့္ေနရာ
၃။ ပ႒ာန္းတရားကုိ ေဟာၾကားခဲ့ေသာ အခ်ိန္
၄။ ပ႒ာန္းတရားကုိ ေဟာၾကားခဲ့ေသာေနရာ
၅။ ပ႒ာန္းတရားကုိေဟာၾကားခဲ့ေသာပုဂၢဳိလ္
၆။ ပ႒ာန္းတရားကုိေဟာၾကားခဲ့ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္
၇။ ပ႒ာန္းတရားကုိေဟာၾကားခဲ့ေသာ ရက္ေပါင္း
၈။ ပ႒ာန္းတရားကုိ ျပန္႔ပြားေအာင္ျဖန္႔ျဖဴးခဲ့ေသာ ပုဂၢဳိလ္
၉။ ပ႒ာန္းတရားက်ယ္ဝန္းပုံ
၁၀။ ပ႒ာန္းတရားေတာ္ရြတ္ဆုိရျခင္းေၾကာင့္ ရရွိနုိင္ေသာ

၁။ ဘာေၾကာင့္ပ႒ာန္းလုိ႔ေခၚသလဲဆုိရင္
ပ႒ာန္းဆုိတဲ့ ေဝါဟာရသည္ ပ႒ာန ဆုိတဲ့ပါဠိကေန ဆင္းသက္လာတာပါ။
ပ႒ာန = အမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ အေၾကာင္း
ပ႒ာန = ေဝဖန္ျခင္း
ပ႒ာန = က်က္စားသြားလာရာသုိ႔ ဆုိျပီး အနက္သုံးမ်ဳိးထြက္ပါတယ္။ ထုိ႔ေၾကာင့္
(က) အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးကုိေဟာတတ္ေသာေၾကာင့္ ပ႒ာန္း။
(ခ) ကုသုိလ္စေသာ တရားတုိ႔ကုိ (၂၄)ပစၥည္းတုိ႔ျဖင့္ေဝဖန္ထားေသာေၾကာင့္ ပ႒ာန္း။
(ဂ) သဗၺညဳတဥာဏ္၏လြတ္လြတ္လပ္လပ္ က်က္စားသြားလာရာက်မ္းျဖစ္ေသာေၾကာင္႔ ပ႒ာန္းဟုေခၚဆုိျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

၂။ ပထမဆုံး ဆင္ျခင္သည့္ေနရာ
ပ႒ာန္းတရားကုိ ျမတ္စြာဘုရား ဘယ္ေနရာမွာ ပထမဦးဆုံး စတင္ဆင္ျခင္ခဲ့သလဲလုိ႔ဆုိေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ မဟာသကၠရာဇ္ (၁၀၃)ခုႏွစ္မွာ ဘုရားအျဖစ္သုိ႔ ေရာက္ေတာ္မူျပီးေနာက္ (၂၁)ရက္အလြန္ (၂၂)ရက္မွစ၍ ရတနာဃရ စတုတၳသတၱာဟ၌ စံေနေတာ္မူခုိက္ အဘိဓမၼာ(၇)က်မ္းကုိ သုံးသပ္ဆင္ျခင္ေတာ္မူပါတယ္။
ေရွ႕ေျခာက္က်မ္းကုိ သုံးသပ္ေတာ္မူျပီးသည့္အထိ ေရာင္ျခည္ေတာ္ ေျခာက္သြယ္ မထြက္ေပၚမကြန္႔ျမဴးေသးပဲ၊ပ႒ာန္းေဒသနာ ေတာ္ၾကီးကုိ သုံးသပ္ဆင္ျခင္တဲ့ အခါမွသာ ေရာင္ျခည္ေေတာ္ေျခာက္သြယ္ ထြက္ေပၚေတာ္မူလာတာပါ။(ဥပမာ)ၾကီးမားတဲ့ငါးၾကီးေတြဟာ က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ ျမစ္ေခ်ာင္း အင္းအုိင္မွာလွဳပ္ရွားခြင့္မရဘဲ မဟာသမုဒၵရာၾကီးထဲမွာသာ စိတ္ၾကိဳက္ျမဴးတူးလွဳပ္ရွားခြင့္ရသလုိ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ သဗၺညဳတဥာဏ္ေတာ္ၾကီးသည္လည္း ပ႒ာန္းေဒသနာေတာ္ကုိ ဆင္ျခင္ေသာ အခါမွသာ ေရာင္ျခည္ေတာ္မ်ား ထြက္ေပၚကြန္႔ျမဴးသည္ထိ က်က္စားနုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေနအေထာင္ လအေသာင္းနဲ႔ႏွဳိင္းစာလုိ႔မရေအာင္ ဂုဏ္ေရာင္ေဆာင္တဲ့ ေရာင္ျခည္ေတာ္ေျခာက္သြယ္ကုိ ထြက္ေပၚေစတာဟာျဖင့္ ဤပ႒ာန္းတရားေတာ္ၾကီး၏ ထူးျခားခ်က္ပဲျဖစ္ပါတယ္။
ဒီပ႒ာန္း တရားေတာ္ၾကီးကုိ စတုတၳသတၱာဟ ရတနာဃရ စံအိမ္ေတာ္မွာ စတင္ဆင္ျခင္ခဲ့တယ္လုိ႔ မွတ္သားထားရပါမယ္။ ယေန႔ ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔ တလူလူလႊင့္ထူေနၾကတဲ့ သာသနာ့အလံေတာ္ဟာ ေရာင္ျခည္ေတာ္ေျခာက္သြယ္ကုိ အမွတ္အသားျပဳထားတဲ့ အလံေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ဒီသာသနာ့အလံေတာ္ကုိျမင္တုိင္း ဒီသာသနာ့အလံေတာ္ကုိ အသုံးျပဳတုိင္း ပ႒ာန္း တရားေတာ္ၾကီးကုိ သတိရေနၾကရမွာျဖစ္ပါတယ္။

၃။ ေဟာၾကားခဲ့ေသာအခ်ိန္
ပ႒ာန္းတရားေတာ္ၾကီးကုိ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္ကာလမွာ ေဟာခဲ့ပါသလဲဆုိေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ၆-ဝါ အလြန္ (၇)ဝါအေရာက္ သက္ေတာ္(၄၂)ႏွစ္အရြယ္မွာေဟာၾကားခဲ့ တယ္လုိ႔မွတ္သားနုိင္ပါတယ္။

၄။ ေဟာၾကားခဲ့ေသာေနရာ
ပ႒ာန္းတရားေတာ္ၾကီးကုိ ဘယ္ေနရာမွာေဟာခဲ့ပါသလဲဆုိရင္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ဟာ တာဝတိ ံသာနတ္ျပည္ ပင္လယ္ကသစ္ပင္အရင္း ပ႑ဳကမၺလာေက်ာက္ဖ်ာထက္မွာ ေဟာခဲ့ပါတယ္။

၅။ ေဟာၾကားခဲ့ေသာ ပုဂၢဳိလ္
ပ႒ာန္းေဒသနာေတာ္ၾကီးကုိ ဘယ္သူေတြေဟာခဲ့သလဲလုိ႔ ဆုိေတာ့ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ဟာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔ကုိေဟာၾကားခဲ့တယ္လုိ႔သိနုိင္ပါတယ္။

၆။ ေဟာၾကားခဲ့ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္
ပ႒ာန္းတရားေတာ္ၾကီးကုိ ဘာရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ေဟာၾကားခဲ့ပါသလဲလုိ႔ ဆုိရင္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ဟာ မယ္ေတာ္ျဖစ္ခဲ့ဘူးေသာ သႏၱဳႆိတနတ္သားကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ နုိးဖုိးဆပ္တရားအျဖစ္ ေက်းဇူးဆပ္လုိ၍ေဟာၾကားခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

၇။ ေဟာၾကားခဲ့ေသာ ရက္ေပါင္း
ပ႒ာန္းက်မ္းကုိ ရက္ေပါင္းမည္မ်ွၾကာေအာင္ ေဟာခဲ့သလဲလုိ႔ဆုိေတာ့ ရက္အတိအက်မဟုတ္ေသာ္လည္း ခန္႔မွန္းတြက္ခ်က္ၾကည့္ခ်က္အရ အဘိဓမၼာ(၇)က်မ္းကုိ တာဝတႎသာနတ္ျပည္မွာ ရက္ေပါင္း(၉၀)၊(၃)လၾကာေအာင္ေဟာၾကား ေတာ္မူရာ

ဓမၼသဂၤဏီ(၁၂)ရက္၊
ဝိဘင္း(၁၂)ရက္၊
ဓာတုကထာ(၆)ရက္၊၊
ပုဂၢလပညတၱိ(၇)ရက္၊
ကထာဝတၳဳ(၈)ရက္၊
ယမုိက္(၂၀)ရက္၊
ပ႒ာန္းက်မ္း(၂၅)ရက္ အသီးသီးေဟာခဲ့တယ္လုိ႔ အဆုိရွိပါတယ္။

၈။ ပ႒ာန္းတရား ျပန္႔ပြားေအာင္ ျဖန္႔ျဖဴးေပးခဲ့ေသာ ပုဂၢဳိလ္
ပ႒ာန္းတရား ျပန္႔ပြားေအာင္မည္သူက စတင္ျဖန္႔ျဖဴးခဲ့ပါသလဲဆုိေတာ့ ပ႒ာန္းတရားကုိ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က တာဝတိံသာနတ္ျပည္မွာ နတ္ျဗဟၼာတုိ႔ကုိ အက်ယ္အားျဖင့္ေဟာေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ အရွင္သာရိပုတၱရာကုိေဟာေတာ္မူတဲ့အခါ အရွင္သာရိပုတၱရာသည္ ျမတ္စြာဘုရားျပီးရင္ ပညာအၾကီးဆုံး အဂၢသာဝကၾကီးျဖစ္ေတာ္မူလုိ႔ အက်ဥ္းနည္းနဲ႔ေဟာေတာ္မူတာပါ။ ထုိမွတစ္ဆင့္ အရွင္သာရိပုတၱရာက လင္းနို႔သားငါးရာျဖစ္ခဲ့ဖူးေသာ တပည့္ရဟန္းငါးရာကုိ မက်ဥ္းမက်ယ္ အလယ္အလတ္နည္းျဖင့္သင္ၾကားပုိ႔ခ်ေဟာ ေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပ႒ာန္းတရားေတာ္ၾကီးကုိ ယေန႔ရဟန္း ရွင္လူတုိ႔ နာယူ သင္ၾကားပုိ႔ခ်ေနနုိင္ျခင္းမွာ အရွင္သာရိပုတၱရာကုိယ္ေတာ္ျမတ္ၾကီး၏ ေက်းဇူးေၾကာင့္ဆုိတာ သိထားရပါမယ္။ ပ႒ာန္းတရားျပန္႔ပြားေအာင္ အရွင္သာရိပုတၱရာက စတင္ျဖန္႔ျဖဴးခဲ့တယ္လုိ႔အသိမွတ္ျပဳရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

၉။ ပ႒ာန္းတရားက်ယ္ဝန္းပုံ
ပ႒ာန္းတရား ဘယ္ပုံက်ယ္ဝန္းသလဲဆုိတဲ့ အခ်က္ကုိ ေျပာၾကည့္ရင္ ဒီကမာၻေလာကၾကီးမွာ အက်ယ္ဝန္းဆုံးျဖစ္တဲ့ အရာဌာနၾကီး ၄ခုရွိပါတယ္။
အဲဒီ(၄)ခုကဘာလဲလုိ႔ဆုိေတာ့
(၁) သံသာရ သာဂရ = သံသရာပင္လယ္ၾကီး။
(၂) ဇလ သာဂရ = ေရပင္လယ္ၾကီး။
(၃) နယသာဂရ = နည္းပင္လယ္ေခၚတဲ့ပ႒ာန္းက်မ္းၾကီး။
(၄) ဥာဏသာဂရ = ဥာဏ္ပင္လယ္ၾကီးလုိ႔ေခၚတဲ့ ဘုရားသခင္၏ သဗၺညဳတ ဥာဏ္ေတာ္ၾကီး။

ဒီသာဂရ (၄)မ်ဳိးတုိ႔တြင္ ပ႒ာန္းက်မ္းၾကီးက အလြန္က်ယ္ဝန္းလွတဲ့ နယသာဂရၾကီးအျဖစ္ မွတ္တမ္းတင္ျခင္းခံရပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ အနႏၱနယသမႏၱပ႒ာန္းက်မ္းၾကီးလုိ႔ေခၚဆုိၾကတာပါ။
ပ႒ာန္းက်မ္းၾကီးရဲ့က်ယ္ဝန္းပုံကေတာ့ ပ႒ာန္းပါဠိေတာ္သည္ ဆ႒သံဂါယနာတင္ပါဠိေတာ္အုပ္ေရအားျဖင့္ (၅)အုပ္ရွိျပီး စာမ်က္ႏွာေပါင္း(၂၆၄၀)တိတိရွိပါတယ္။ အသံမစဲ မနားတမ္းရြတ္ဖတ္သြားမယ္ဆုိရင္ နာရီေပါင္း(၁၃၂)နာရီ ရြတ္ဖတ္ရပါမယ္။ေပယ်ာလ(ျမွဳပ္ကြက္)ေတြကုိေဖာ္ျပီးရြတ္မယ္ဆုိရင္ တစ္သက္လုံးရြတ္ဖတ္လုိ႔မကုန္နုိင္ေလာက္ ေအာင္မ်ားတယ္လုိ႔ဆုိပါတယ္။ သာမန္သူလုိ ကုိယ္လုိ ပုဂၢဳိလ္မ်ဳိးကုိ မဆုိထားဘိ၊ဂါထာေပါင္း တစ္ေသာင္းငါးေထာင္၊ပုဒ္ေပါင္းေျခာက္ ေသာင္းကုိ ခဏခ်င္းသင္ယူနုိင္ေသာ အရွင္အာနႏၵာ၊မုိးသီးမုိးေပါက္ကုိပင္တစ္လုံး ခ်င္းေရတြက္နုိင္ေသာအရွင္သာရိပုတၱရာေသာ္မွ ဤပ႒ာန္းေဒသနာေတာ္ကုိ ျမတ္စြာဘုရားေဟာသည့္အတုိင္း အျပည့္အစုံရြတ္ဆုိဖုိ႔မလြယ္ကူပါ။
ပ႒ာန္းက်မ္းေတာ္ၾကီးမွာ ပါဠိအေနအားျဖင့္ အနႏၲ အပရိမာဏ အဆုံးအပုိင္းျခားမရွိေအာင္ က်ယ္ဝန္းလွေသာက်မ္းၾကီးျဖစ္၍ ထုိက်မ္းၾကီး၏ ပုဒ္အစဥ္ႏွင့္အနက္အဓိပၸါယ္ကုိ ျပည့္ျပည့္စုံစုံတစ္စုံတစ္ေယာက္က ဖြင့္ျပမည္ဟု ၾကိဳးစားခဲ့လ်ွင္ အသက္သာကုန္ဖြယ္ရာရွိပါတယ္။ပ႒ာန္းက်မ္း ၾကီးကေတာ့ ကုန္နုိင္မည္မဟုတ္ဟု ဥဒါန္းစကားပင္ရွိေနပါတယ္။
ဒါျဖင့္ရင္ ဤမ်ွေလာက္က်ယ္ဝန္းတဲ့ ပ႒ာန္းက်မ္းၾကီးကုိ ျမတ္စြာဘုရားရွင္(၂၅)ရက္အတြင္းျပီးစီးေအာင္
ေဟာေတာ္မူနုိင္ျခင္းႏွင့္ပတ္သတ္ျပီး ျမတ္စြာဘုရားစကားေတာ္ လ်င္ျမန္ပုံအေၾကာင္းကုိသိထားရပါမည္။

(က) ပကတိသာမန္လူသားမ်ား စကားတစ္ခြန္းေျပာတဲ့အခ်ိန္မွာ အရွင္အာနႏၵာက (၈)ခြန္းထိျပီးစီးေအာင္ေျပာနုိင္ပါတယ္။
(ခ) အရွင္အာနႏၵာက စကားတစ္ခြန္းေျပာဆုိတဲ့အခ်ိန္မွာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က (၁၆)ခြန္းထိေျပာဆုိနုိင္ပါတယ္။
(ဂ) ပကတိသာမန္လူတစ္ေယာက္စကားတစ္ခြန္းေျပာဆုိခ်ိန္မွာ ျမတ္စြာဘုရားရွင္က (၁၂၈)ခြန္းျပီးေအာင္ေျပာဆုိနုိင္တာေၾကာင့္ ေဟာၾကားနုိင္ခဲ့တယ္လုိ႔သိရပါတယ္။ျမတ္စြာဘုရားရွင္ဤမ်ွေလာက္စကားေတာ္
လ်င္ျမန္ရျခင္းကလည္း ဘဝေပါင္းမ်ားစြာပါရမီေတာ္ေတြကုိျဖည့္က်င့္ခဲ့တဲ့ပါရမီေတာ္ေတြေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊သဗၺညဳတဥာဏ္ေတာ္ေၾကာင့္လည္းေကာင္းစတဲ့ အခ်က္ေတြေၾကာင့္ စကားေတာ္လ်င္ျမန္ရျခင္းအေၾကာင္း တရားေလးပါးရွိပါတယ္။

၁။ ဇိဝွါမုဒု = လ်ွာေတာ္၏က်ယ္ျပန္႔ပါးလ်နဴးညံ့ျခင္း
၂။ ဒႏၲဝရဏံ သုဖုသိတံ = ႏွဳတ္ခမ္းေတာ္ ေစ့စပ္ထိမိျခင္း။
၃။ ဝစနံ အဂနိတံ = ေျပာရာ ေဟာရာ အခါ၌ လုံးၾကြင္းလုံးက် အထစ္အေငါ့မရွိျခင္း။
၄။ ဘဝဂၤပရိေသာလဟုေကာ = ဘဝင္စိတ္
အယဥ္လ်င္ျမန္ျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။

၁၀။ ပ႒ာန္းရြတ္ဆုိျခင္းေၾကာင့္ရနုိင္ေသာအက်ဳိးတရားမ်ား
ပ႒ာန္းတရားေတာ္မ်ားကုိ ရြတ္ဆုိပူေဇာ္ျခင္း၊သင္ၾကားနာယူျခင္း၏အက်ဳိးတရားမ်ားမွာ
(၁) လင္းနုိ႔သားျဖစ္ခဲ့ဖူးေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ားကဲ့သုိ႔ ရုပ္နာမ္ ဓမၼ ခႏၶာစဥ္ သဘာဝပုိင္းျခား ေဝဖန္တတ္ေသာ နာမရူပ ပရိေစၦဒဥာဏ္ရင့္သန္ေစျခင္းဟူေသာ ပထမအက်ဳိးတရား။
(၂) မဂ္၊ဖုိလ္နိဗၺာန္ ေရာက္ရာလမ္းေၾကာင္း အေထာက္အပ့ံေကာင္း ျဖစ္နုိင္ျခင္းဟူေသာ ဒုတိယအက်ဳိးတရား။
(၃) ေဘးဥပါဒ္ အႏၱရာယ္ ရန္အသြယ္သြယ္တုိ႔မွ ကင္းေဝး၍ ကုိယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာခ်မ္းသာေအးျမျခင္းဟူေသာ တတိယအက်ဳိးတရား။
(၄) က်က္သေရမဂၤလာအျဖာျဖာတုိ႔ႏွင့္ျပည့္စုံျခင္းဟူေသာ စတုတၳအက်ဳိးတရား မ်ားရရွိနုိင္ပါတယ္။ပ႒ာန္းရြတ္ဆုိ ပြားမ်ားျခင္းသည္ဓမၼေဒသနာကုသုိလ္ျဖစ္ရုံမက သာသနဓမၼာနဳရကၡိတသာသနာေတာ္၏ တရားေတာ္ကုိ လူ႔ႏွလုံးသားထဲမွာ ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းခုိင္ျမဲေအာင္ ျပဳလုပ္ရာေရာက္လုိ႔ ကုသုိလ္ထူးမ်ား အက်ဳိးတရားထူးမ်ား ရနုိင္ပါတယ္။

အဘိဓမၼာျပန္႔ပြားေရးအသင္းမ်ား၊
အဘိဓမၼာစာေမးပြဲမ်ား၊
အဘိဓမၼာသင္တန္းမ်ား၊ပ႒ာန္းသင္တန္းမ်ား၊
အသံမစဲပ႒ာန္းပူေဇာ္ပြဲမ်ားကုိလုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြတ္ေနၾကတာဟာျဖင့္ ဗုဒၶျမတ္စြာသာသနာေတာ္ၾကီးအတြက္ အလြန္ဂုဏ္ယူစရာေကာင္းတဲ့လုပ္ရပ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ထုိ႔ေၾကာင့္မိမိတုိ႔အေနနဲ႔ အဘိဓမၼာပ႒ာန္းတရားေတာ္မ်ားကုိ တုိးတက္သည္ထက္တုိးတက္ေအာင္ ျပန္႔ပြားသည္ထက္ျပန္႔ပြားေအာင္အကုသုိလ္ စိတ္ကင္းရွင္းစြာျဖင့္ စိတ္ဓာတ္ကုိ ၾကည္ၾကည္လင္လင္ထားရွိျပီး ပ႒ာန္းတရားေတာ္ၾကီးကုိရြတ္ဖတ္ၾကပါ။ နာယူၾကပါ။ သင္ယူၾကပါလုိ႔ႏွဳိးေဆာ္သမွဳျပဳလုိက္ရပါသည္။

ေဒါက္တာအရွင္ေကာဝိဒါစာရ၏ ပ႒ာန္းအေၾကာင္းစာအုပ္မွ

မိုးကုတ္၀ိပႆနာရူနည္း

(၁) အာနာပါနေပးပံု
မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ ဘုရားၾကီးသည္ အားထုတ္စေယာဂီသစ္မ်ားကို အာနာပါနရႈ၍ သမာဓိထူေထာင္ခိုင္းသည္။ အာနပါနထူေထာင္ခိုင္းပံုမွာ ႏွာသီးဖ်ားတြင္ စိတ္ထားျပီး ေလထြက္တာသိ ေလ၀င္တာသိေအာင္ လုပ္ရပါမည္..ဆယ္မိနစ္၊ ဆယ့္ငါးမိနစ္၊ နာရီ၀က္တိုင္တိုင္ စသည္ျဖင့္ "ထြက္ေလ ၀င္ေလ" ကိုထြက္တိုင္းသိ ၀င္တိုင္းသိေအာင္ သတိထား ၀ီရိယစိုက္၍ ေစာင့္သိေပးရပါမည္။ ျဖစ္ပ်က္ျမင္ျပီးေသာ္လည္း သမာဓိ အားမေကာင္းေသးေသာ ေယာဂီမ်ားလည္း တရားစတင္ ရႈမွတ္တိုင္း မိနစ္အနည္းငယ္ (သို႕) လိုအပ္သေလာက္ အာနာပါနရႈ၍ သမာဓိထူေထာင္သင့္ပါသည္။

(၂) ဒိ႒ိျဖဳတ္ေပးပံု
မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ ဘုရားၾကီးသည္ ေယာဂီမ်ား ခႏၶာဥာဏ္ေရာက္ တရားအားမထုတ္ခင္ အျမင္မွား ဒိ႒ိသံုးမ်ဳိးကို အသိဥာဏ္ျဖင့္ ကြာေအာင္ ဒိ႒ိျဖဳတ္ေပး ေတာ္မူပါသည္။ ဤအခ်က္သည္ မိုးကုတ္၀ိပႆနာ၏ ထူးျခားမႈ တရပ္ျဖစ္ပါသည္။ ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးသည္ ၀ိပႆနာတရား အားထုတ္ခ်င္လာေအာင္၊ အားထုတ္ရာတြင္လဲ ၾကိဳးစားအားထုတ္ လာေအာင္ သံေ၀ဂ ရဖြယ္တရားမ်ားကို ပိုင္ႏိုင္စြာ ေဟာၾကား ဆံုးမေတာ္မူျပီးေနာက္ ဒိ႒ိျဖဳတ္တရားမ်ားကို ေဟာၾကားေတာ္မူပါသည္။ ဒိ႒ိျဖဳတ္ တရားမ်ား ေဟာၾကားရာတြင္ ေဟာတရားမ်ားအျပင္ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ ေဒသနာစဥ္ကို ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီး ကိုယ္ေတာ္တိုင္ တီထြင္ေရးဆြဲေတာ္မူေသာ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္၀ိုင္း ေဒသနာပံုစံျဖင့္ ေဟာၾကား ျပသေတာ္မူပါသည္။ ဒိ႒ိျဖဳတ္တရား၏ အဓိက အႏွစ္ခ်ဳပ္မွာ ပုဂၢိဳလ္သတၱ၀ါမရွိဘဲ ဓမၼသေဘာသာရွိေၾကာင္း ထိုဓမၼသေဘာမ်ားသည္လဲ ခိုင္ျမဲမေနဘဲ ျဖစ္ျပီးပ်က္ေနေၾကာင္း၊ မခိုင္ျမဲေသာ္လည္း အေၾကာင္းအက်ဳိးမဆက္ပဲ အစေပ်ာက္ျပတ္စဲ သြားျခင္းမ်ဳိး မဟုတ္ေၾကာင္း သိရွိေစရန္ ျဖစ္ပါသည္။ ေယာဂီမ်ားသည္ ခႏၶာဥာဏ္ေရာက္ တရားအားမထုတ္မွီ ဒိ႒ိကိုအသိဥာဏ္ျဖင့္ ကြာေအာင္ ဒိ႒ိျဖဳတ္တရား၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားမ်ားကို ေၾကေၾကလည္လည္ရွိေအာင္ နာၾကားသင္ယူထားၾကရပါမည္။
မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုးရားၾကီးက (၁) သတိပ႒ာန္၊ (၂) သတိပ႒ာန ဘာ၀နာ၊ (၃) သတိပ႒ာန အက်င့္လမ္းဆံုး ဟူ၍ ေဟာၾကားဆံုးမေတာ္မူေသာ ၀ိပႆနာက်င့္စဥ္ (၃၀၊၈၊၆၁) တရားေတာ္ႏွင့္အညီ ဤစာတမ္း၌ အဆင့္ဆင့္ ေရးသားတင္ျပ သြားပါမည္။

(၃) စိတၱာႏုပႆနာရႈပြားပံု
သတိပ႒ာန္
"စိတ္ေတြေပၚတိုင္း သိတာ သတိပ႒ာန္" ဟု ေဟာၾကားခ်က္ႏွင့္အညီ ေယာဂီတို႕သ႑ာန္၌ ေပၚႏိုင္သည့္ စိတ္အမ်ဳိးအစား(၁၃)မ်ဳိးမွာ-
(၁) ျမင္စိတ္၊
(၂) ၾကားစိတ္၊
(၃) နံစိတ္(အနံ႔ရစိတ္)၊
(၄) စားစိတ္၊
(၅) ယားနာေကာင္းစိတ္(ကိုယ္စိတ္)၊
(၆) ေလာဘစိတ္(လိုခ်င္စိတ္၊ ရခ်င္စိတ္၊ စားခ်င္စိတ္....စသည္..)၊
(၇) ေဒါသစိတ္(မေက်နပ္စိတ္၊ အလိုမက်စိတ္၊ ပ်င္းစိတ္......စသည္..)၊
(၈) ေမာဟစိတ္(ေတြေ၀စိတ္၊ ငိုက္မ်ဥ္းစိတ္၊ သံသယစိတ္....စသည္...)၊
(၉) အေလာဘစိတ္ (ေပးကမ္းလွဴဒါန္းလိုစိတ္၊ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈျပဳလိုစိတ္......စသည္...)၊
(၁၀) အေဒါသစိတ္ (သနားစိတ္၊ သူတပါးေကာင္းက်ဳိးလိုလားစိတ္...စသည္..)၊
(၁၁) ေတြးေတာၾကံစည္စိတ္ (ေရာက္တတ္ရာရာ ၾကံစည္စိတ္....)၊
(၁၂) ေလကိုရႈသြင္းစိတ္၊
(၁၃) ေလကိုရိႈက္ထုတ္လိုစိတ္။

အထက္ပါ စိတ္(၁၃)မ်ဳိး မိမိသ႑ာန္၌ ေပၚေနသည္ကို ေပၚတိုင္းေပၚတိုင္း သိေအာင္လုပ္ရပါမည္။ အဆင္းတခုခုျမင္တိုင္း ျမင္စိတ္ေပၚသည္ဟု သိရပါမည္။ အသံတခုၾကားလွ်င္ ၾကားစိတ္ေပၚသည္ဟု သိေပးရမည္။ အနံ႔တခုခုရတိုင္းလဲ အနံ႔ရစိတ္ စိတ္ေပၚသည္(သို႕) နံစိတ္ေပၚသည္ဟု သိေပးရမည္။ လွ်ာေပၚတြင္ အရသာတခုခု စားတိုင္းစားတိုင္း စားစိတ္ေပၚေနသည္ဟု သိရပါမည္။ ကိုယ္ေပၚတြင္ ယားျခင္း၊ နာျခင္း၊ ပူျခင္းစသည္ျဖင့္ ဘာပဲေပၚေပၚ ကိုယ္စိတ္ေပၚသည္ဟု သိေပးရမည္။ မေနာဒြါရတြင္လဲ လိုခ်င္ရခ်င္စိတ္ေပၚလွ်င္ ေလာဘစိတ္ (သို႔) လိုခ်င္စိတ္ေပၚသည္ဟု သိရပါမည္။ ကိုယ့္သ႑ာန္ ေပၚသည့္စိတ္ကို ကိုယ္သိႏိုင္သလိုသာ သိႏိုင္ပါသည္။ ပါဠိအမည္ျဖင့္ မွန္ကန္စြာသိႏိုင္ဖို႕ အေရးမၾကီးပါ။ ေပးခ်င္လွ်င္ ေပးခ်င္စိတ္ ေပၚသည္ဟု မေက်နပ္လွ်င္ မေက်နပ္စိတ္ေပၚသည္ဟု အသိလိုက္ေပးယံုသာ။ အိပ္ခ်င္လွ်င္လဲ အိပ္ခ်င္စိတ္ေပၚသည္ဟု သိေပးရမည္။ (အျခားစိတ္မ်ားကိုလဲ ဤနည္းတူ သိၾကရပါမည္။) ေယာဂီပုဂၢိဳလ္သည္ မိမိသ႑ာန္၌ ေပၚလာေသာစိတ္မ်ားကို ေပၚတိုင္းေပၚတိုင္း လိုက္လိုက္သိေပးေနျခင္းသည္ သတိပ႒ာန္ပြားမ်ား က်င့္ၾကံရာေရာက္သလို မိမိသ႑ာန္ရွိ ခႏၶာငါးပါးထဲမွ ၀ိညာဏကၡႏၶာကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုခႏၶာသည္ ပရမတ္ခႏၶာအစစ္ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုခႏၶာသည္ လံုးရပ္သ႑ာန္၊ ပံုဟန္၊ နိမိတ္မရွိပါ။ သိမႈသေဘာသာလွ်င္ ရွိပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးက "ေခြးမေဟာင္တဲ့ ခႏၶာကို ၀ိပႆနာ ရႈရမယ္" ဟုဆံုးမေတာ္မူပါသည္။ ဤသတိပ႒ာန္အဆင့္ ပြားမ်ားမႈကို ပိုင္ႏိုင္လာေသာ ေယာဂီသည္ ၀ိပႆနာရႈစရာ အရႈခံခႏၶာကို ရွာေတြ႔လာျပီး ဟု ဆိုႏိုင္သကဲ့သို႕ ငါျမင္တယ္၊ ငါၾကားတယ္၊ ငါေတြးတယ္ စေသာငါထင္မႈ သကၠာယဒိ႒ိကိုလဲ ပြားမ်ားမႈျဖင့္ ျဖဳတ္ရာေရာက္ေနပါသည္။

(၄) သတိပ႒ာနဘာ၀နာ
သတိပ႒ာန္အဆင့္ ပြားမ်ားအားထုတ္၍ ခႏၶာေပၚတိုင္း(သို႔) စိတ္ေပၚတိုင္းသိလာႏိုင္ေသာ ေယာဂီသည္ သတိပ႒ာနဘာ၀နာျဖစ္ေအာင္ ဆက္လက္ရႈပြားရမည္။ သတိပ႒ာန ဘာ၀နာဟူသည္ ထိုစိတ္၏အပ်က္ကို ရႈႏိုင္ျခင္းကိုေခၚသည္။

အနိစၥရႈ၊ အနိစၥမွတ္၊ အနိစၥသိရႈပြားနည္း
ဤရႈပြားနည္းတြင္ မိမိသ႑ာန္၌ ပစၥဳပၸန္တည့္တည့္အေၾကာင္းတိုက္ဆိုင္၍ ေပၚလာေသာစိတ္၏ေနာက္မွ ဥာဏ္လိုက္ရန္ျဖစ္ပါသည္။ ဥပမာ- လိုခ်င္စိတ္တခုေပၚလာပါက သတိပ႒ာန္အဆင့္တြင္ လိုခ်င္စိတ္ေပၚသည္ဟု သိေပးခဲ့ပါသည္။ ယခု သတိပ႒ာနဘာ၀နာအဆင့္တြင္ ထိုလိုခ်င္စိတ္ေနာက္မွ ထိုစိတ္သည္ အနိစၥပဲဟု ရႈ/မွတ္/သိေပးရပါမည္။ (အနိစၥဟုဆိုရာတြင္ ပါ႒ိဘာသာျဖင့္ သိနားလည္ႏိုင္လွ်င္ အနိစၥဟုသိရပါမည္။ သို႔မဟုတ္ ဒီစိတ္ကေလးကလည္း မခိုင္ျမဲဘူး(သို႔) ျဖစ္ျပီးပ်က္ေနတဲ့သေဘာပဲ၊ အပ်က္ပဲဟုမိမိနားလည္လက္ခံသေဘာက်သလို အသိလိုက္ရပါမည္။) အျခားစိတ္မ်ားေပၚတိုင္းလဲ အလားတူအသိလိုက္ေပးပါ။ ဤအနိစၥရႈနည္းသည္ ဘာကအနိစၥမွန္း၊ ဘယ္လိုအနိစၥမွန္း မသိပဲရမ္းရႈေနျခင္းမ်ဳိးမဟုတ္ပဲ မိမိသ႑ာန္ေပၚလာေသာ အရႈခံပရမတ္ခႏၶာကို ဥာဏ္ျဖင့္လက္ညိႈးထိုး၍ "မင္းအနိစၥပဲ" ဟု ရႈျခင္းမ်ဳိးျဖစ္ပါသည္။

ကိုယ့္စိတ္ကိုယ္အကဲခတ္ရႈပြားနည္း
ဤရႈပြားနည္းတြင္ အရႈခံစိတ္တခုခုေပၚလာေသာအခါ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္က ထိုစိတ္ရွိေသးသလား မရွိေတာ့ဘူးလားဟု အကဲခတ္ရႈပြားရန္ ျဖစ္ပါသည္။ ဤရႈပြားနည္းျဖင့္ ရႈပြားလိုေသာေယာဂီသည္ စိတ္ေတြ၏နိယာမ သေဘာတရားအရ "စိတ္ႏွစ္ခုျပိဳင္မေပၚႏိုင္ " ဟူေသာအခ်က္ကို သေဘာက်လက္ခံထားရပါမည္။ စိတ္ေတြျပိဳင္ေပၚေနသည္ဟူေသာ အထင္မွားသည္ "မ်က္စိတမွိတ္၊ လွ်ပ္တျပတ္၊ လက္ဖ်စ္တတြတ္အတြင္း စိတ္ေပါင္းကုေဋတသိန္းေက်ာ္ တခုႏွင့္တခု မျပိဳင္ဘဲ ဆင့္ကာဆင့္ကာ ေပၚသြားသည္" ဟူေသာ အလြန္လ်င္ျမန္ေသာ စိတ္အလ်င္ကိုနားမလည္ႏိုင္၊ မသိႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာရျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤအဆင့္တြင္ ေယာဂီက မိမိသ႑ာန္ေပၚလာေသာ စိတ္ကိုရွိမရွိ အကဲခတ္/ေတြး/ဥာဏ္ျဖင့္ၾကည့္လိုက္ေသာအခါ ၾကည့္ေသာ၊ ေတြးေသာ၊ အကဲခတ္ေသာစိတ္သာရွိ၍ ေရွ႔ကေပၚသြားေသာ စိတ္မရွိေတာ့ဟု သိ၍မခိုင္ျမဲျခင္း အနိစၥသေဘာကို ဥာဏ္၌ထင္ျမင္ႏိုင္ပါသည္။

(၅) ေ၀ဒနာႏုပႆနာ ရႈပြားပံု
သတိပ႒ာန္
ခံစားမႈသေဘာျဖစ္သည့္ ေ၀ဒနာေတြေပၚတိုင္း သိေအာင္ပြားမ်ားရပါမည္။
ေယာဂီသ႑ာန္၌ ေပၚႏိုင္သည့္ ေ၀ဒနာအမ်ဳိးအစား (၁၂)မ်ဳိးမွာ-
(၁) ျမင္ေသာအခိုက္ ဥေပကၡာေ၀ဒနာ၊
(၂) ၾကားေသာအခိုက္ ဥေပကၡာေ၀ဒနာ၊
(၃) အနံ႔ရေသာအခိုက္ ဥေပကၡာေ၀ဒနာ၊
(၄) စားေသာအခိုက္ ဥေပကၡာေ၀ဒနာ၊
(၅) ကိုယ္ေပၚတြင္ ခ်မ္းသာခိုက္ သုခေ၀ဒနာ၊
(၆) ကိုယ္ေပၚတြင္ ဆင္းရဲခိုက္ ဒုကၡေ၀ဒနာ၊
(၇) စိတ္တြင္ ခ်မ္းသာခိုက္ ေသာမနႆေ၀ဒနာ၊
(၈) စိတ္တြင္ ဆင္းရဲခိုက္ ေဒါမနႆေ၀ဒနာ၊
(၉) စိတ္တြင္ခ်မ္းသာသည္လဲ မဟုတ္၊ ဆင္းရဲသည္လဲမဟုတ္ခိုက္ ဥေပကၡာေ၀ဒနာ၊
(၁၀) စိတ္ခ်မ္းသာကိုယ္ခ်မ္းသာျဖင့္ ေလရႈရိႈက္ေနခိုက္ ေသာမနႆ ေ၀ဒနာ၊
(၁၁) စိတ္ဆင္းရဲကိုယ္ဆင္းရဲျဖင့္ ေလရႈရိႈက္ေနခိုက္ ေဒါမနႆေ၀ဒနာ၊
(၁၂) စိတ္ခ်မ္းသာသည္လဲမဟုတ္ ဆင္းရဲသည္လဲမဟုတ္ ေလရႈရိႈက္ေနခိုက္ ဥေပကၡာေ၀ဒနာ ေပၚေနပါသည္။
ဤအဆင့္တြင္ စိတၱာႏုပႆနာရႈပြားပံုအတိုင္း - ေ၀ဒနာေတြေပၚတိုင္းေပၚတိုင္း ဘာေ၀ဒနာ ဘာေ၀ဒနာဟု သိေအာင္ၾကိဳးစားရမည္။

သတိပ႒ာနဘာ၀နာ
အနိစၥရႈ၊ အနိစၥမွတ္၊ အနိစၥသိရႈပြားနည္း
မိမိသ႑ာန္ေပၚလာေသာေ၀ဒနာ၏ေနာက္မွ အနိစၥဟု သိေသာဥာဏ္လိုက္ရမည္ျဖစ္သည္။
(အက်ယ္မွာ စိတၱာႏုပႆနာရႈပြားပံုနည္းအတိုင္း ျဖစ္ပါသည္။)

ကိုယ့္ေ၀ဒနာကို အကဲခတ္ရႈနည္း
စိတၱာႏုပႆနာပါ အကဲခတ္ရႈပြားနည္းအတိုင္း ရႈမွတ္ရပါမည္။ အကဲခတ္သည့္ဥာဏ္ေပၚခိုက္ ေရွ႔ကေပၚသြားေသာအရႈခံေ၀ဒနာ မရွိေတာ့ပါ။

(၆) အေထြေထြသိမွတ္ဖြယ္ရာ
အနိစၥလကၡဏာ
၀ိပႆနာရႈေသာေယာဂီသည္ ပရမတ္သေဘာခႏၶာ၏ မခိုင္ျမဲမႈအနိစၥကို ျမင္ရန္ၾကိဳးစားၾကရမည္ ။ အနိစၥသေဘာကိုဥာဏ္ျဖင့္ျမင္သိရန္ အနိစၥ၏လကၡဏာကို သိေအာငf ၾကည့္ရပါမည္။ "ျဖစ္ျပီးမရွိေတာ့ျခင္းသည္" အနိစၥလကၡဏာျဖစ္ပါသည္။ "ေပၚျပီးေပ်ာက္သြားျခင္း" "ရွိရာကမရွိေတာ့ျခင္း" သည္ပင္ အနိစၥလကၡဏာျဖစ္သည္။ အရႈခံခႏၶာေပၚ လာေသာအခါ ရွိမရွိအကဲခတ္ၾကည့္လိုက္ေသာအခါ "ေပၚျပီးေပ်ာက္သြားျခင္း" "ရွိရာကမရွိေတာ့ျခင္း" "ျဖစ္ျပီးမရွိေတာ့ျခင္းသည္" အနိစၥလကၡဏာကို သိ၍ အနိစၥမခိုင္ျမဲျခင္းသေဘာ ကို ဥာဏ္၌ထင္ျမင္လာႏိုင္ပါသည္။ (ဤေနရာတြင္ လံုး၀မရွိေသာသေဘာမ်ဳိးမဟုတ္၊ လံုး၀မရွိတာရႈခဲ့လွ်င္ ပညတ္ဘက္သို႔ေရာက္သြားပါမည္။ ၂၁၊၄၊၆၄ ေဟာ စာအုပ္ေသး-၂၁၆ စာအုပ္ၾကီး-၂၃ တြင္ အက်ယ္ေလ့လာႏိုင္ပါသည္။)

ဆင္အိပ္ဥပမာ
ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးသည္ ေယာဂီမ်ားအား ဥာဏ္၌ျဖစ္ပ်က္ထင္ျမင္ပံုကို နားလည္ေစရန္ဆင္အိပ္သည့္ဥပမာျဖင့္ ေဟာၾကားေတာ္မူပါသည္။ ေတာအစပ္တြင္ရွိေသာ အိမ္၌ေနေသာ သူသည္ ညအခါအိမ္ေရွ႕မွဆင္ေအာ္သံမ်ားကို ၾကားရသည္။ နံက္သို႕ေရာက္ေသာအခါ အိမ္ေရွ႕သို႕ထြက္ၾကည့္ရာတြင္ ဆင္လာအိပ္သြားေသာလကၡဏာမ်ားျဖစ္ေသာ ေျခရာ၊အိပ္ခဲ့ေသာေနရာမ်ားကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ဆင္ကိုမျမင္ခဲ့ရေသာ္လည္း ဆင္ျခင္ဥာဏ္ျဖင့္ ဆင္လာအိပ္ျပီး ျပန္သြားျပီးဟု သိႏိုင္ပါသည္။ ထို႔အတူေယာဂီမ်ားကလည္း မိမိ သ႑ာန္ေပၚေနသည့္ ပရမတ္ခႏၶာကို မိမိဥာဏ္ျဖင့္ျပိဳင္ျပီး သိေနသည့္သေဘာမဟုတ္ဘဲ ပညာဥာဏ္ျဖင့္ဆင္ျခင္၍ "ျဖစ္လဲျဖစ္ခဲ့ျပီး ယခုမရွိေတာ့ဘဲ ပ်က္သြားျပီး" ဟုျဖစ္မႈပ်က္မႈကို သိျခင္းမ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳးစားပြားမ်ားအားထုတ္ၾကရပါမည္။

ပင့္ကူဥပမာရႈပြားပံု
စိတၱာႏုပႆနာ(သို႔) ေ၀ဒနာႏုပႆနာရႈပြားရာတြင္ ပင့္ကူဥပမာရႈပြားပံုကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။ ေတာထဲတြင္ပင့္ကူၾကီးမ်ားသည္ ပင့္ကူမွ်င္မ်ားျဖင့္အိမ္ဖြဲ႕ထားျပီး ၄င္းတို႕သည္ အိမ္၏အလယ္ဗဟို၌ ေနၾကသည္။ စားစရာအေကာင္တခုခု ပင့္ကူအိမ္၌ကပ္လာလွ်င္ ထိုေနရာ၌ သြားစားျပီးအလယ္ဗဟိုခ်က္မ၌ ျပန္ေနသည္။ ထို႕အတူေယာဂီမ်ား သည္ ဗဟိုခ်က္မႏွင့္တူေသာ ထြက္ေလ၀င္ေလႏွင့္ ယွဥ္တြဲေနေသာစိတ္(သို႔) ေ၀ဒနာ၏အပ်က္ကို ပင္တိုင္ထားရႈ၍ အျခားစိတ္ (သို႔)ေ၀ဒနာမ်ားေပၚလာပါက ေပၚရာထင္ရွားရာစိတ္ (သို႕)ေ၀ဒနာကို ရႈရပါမည္။ ဤေနရာတြင္ ပင္တိုင္ရႈပြားပံုသည္ အာနာပါနသက္သက္ သမာဓိထူေထာင္ျခင္းမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ ထို၀င္ေလထြက္ေလအခိုက္ ယွဥ္ေသာစိတ္(သို႔)ေ၀ဒနာ၏ အပ်က္ကို မိေအာင္ရႈရန္ျဖစ္သည္ကို အထူးသတိျပဳၾကရပါမည္။

ဓမၼာႏုပႆနာရႈပြားပံု
မိုးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားၾကီးသည္ ဓမၼာႏုပႆနာရႈပြားနည္းကို သစၥာေလးပါး ထင္ျမင္ေအာင္ရႈနည္း၊ ဒုကၡသစၥာထင္ျမင္ေအာင္ရႈနည္း စသည္ျဖင့္ ေဟာၾကား ဆံုးမ ေတာ္မူပါသည္။ ဤစာတမ္းတြင္ ဒုကၡသစၥာထင္ျမင္ေအာင္ရႈနည္းကို တင္ျပသြားပါမည္။ မိမိသ႑ာန္၌ ျမင္တိုင္း၊ ၾကားတိုင္း၊ နံတိုင္း၊ စားတိုင္း၊ ထိေတြ႕တိုင္း၊ ၾကံေတြးတိုင္း ထိုသေဘာေတြကို "ဒုကၡသစၥာေတြပဲ" ဟု ဥာဏ္ျဖင့္သိေအာင္ ၾကိဳးစားအားထုတ္ၾကရပါမည္။ ဤေနရာတြင္ ဆရာေတာ္ဘုးရားၾကီးကဘုးရားေဟာပါဠိေတာ္ အကိုးအကားမ်ား၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ေဒသနာပါ သစၥာဖြဲ႕ပံုမ်ားျဖင့္လည္းေကာင္း၊ ျဖစ္ျပီးပ်က္သြားေသာတရားမ်ားသာျဖစ္၍ ဘာေပၚေပၚဒုကၡသစၥာမ်ားသာျဖစ္ေၾကာင္း လက္ခံလာႏိုင္ေအာင္ ေဟာၾကားျပသဆံုးမေတာ္မူပါသည္။

ျဖစ္ပ်က္မုန္းေအာင္၊ ျဖစ္ပ်က္ဆံုးေအာင္ ရႈၾကပါ။
မိုးကုတ္၀ိပႆနာရႈနည္းအရ ေယာဂီပုဂၢိဳလ္သည္ ေရွးဦးစြာ အာနာပါနျဖင့္ သမာဓိထူေထာင္ပါ။ ထို႔ေနာက္ခႏၶာ၊ အာယတန၊ဓါတ္၊ သစၥာ၊ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္တရားမ်ား နာၾကားသင္ယူ၍ ဒိ႒ိကိုအသိဥာဏ္ျဖင့္ခြာႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးစားၾကရပါမည္။ ထို႔ေနာက္ ထိုသမာဓိ ဥာဏ္ပညာ အသိဥာဏ္မ်ားျဖင့္ မိမိသ႑ာန္၌ ေပၚလာေသာခႏၶာငါးပါးမွတပါး ျဖစ္ေသာစိတ္(သို႔) ေ၀ဒနာ ေတြကို ေပၚတိုင္းေပၚတိုင္းသိေအာင္ၾကိဳးစားရပါမည္။ ထို႔ေနာက္ထိုခႏၶာေတြ၏အပ်က္ကို ျမင္ေအာင္ရႈၾကရပါမည္။ ထို႔ေနာက္ ဒုကၡသစၥထင္ျမင္ လာသည္အထိ ဆက္လက္ရႈပြားၾကရပါမည္။ ျဖစ္ပ်က္၊ အနိစၥ၊ဒုကၡသစၥာ သိေသာဥာဏ္ကို ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာျဖစ္ေအာင္ ပြားမ်ားၾကရပါမည္။ သို႔မွသာ ၄င္းျဖစ္ပ်က္၊ အနိစၥ၊ဒုကၡသစၥာကို မလိုခ်င္ေသာ၊ မုန္းေသာဥာဏ္ေပၚလာျပီး ဆက္လက္ရႈပြားသြားပါက ျဖစ္ပ်က္၊ အနိစၥ၊ ဒုကၡသစၥာတို႔၏ခ်ဳပ္ဆံုးရာ နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္အာရံုျပဳႏိုင္မည္ ျဖစ္သည္။ ေယာဂီအေပါင္း တို႔သည္ မိမိသ႑ာန္၌ ေပၚလာေသာစိတ္(သို႔)ေ၀ဒနာေတြ၏ ျဖစ္မႈပ်က္မႈကို သတိထား၊၀ီရိယစိုက္ျပီး ပညာျဖင့္ ျဖစ္ပ်က္ခ်ဳပ္ျငိမ္းရာ နိဗၺာန္သို႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္သည္အထိ က်င့္ၾကံပြားမ်ားႏိုင္ၾကပါေစသတည္း။

ကိုႏိုင္လင္းဟန္(ဓမၼေရာင္ျခည္) ဓမၼဒါနအျဖစ္ျဖင့္ ေရးသားေပးပို႕သည္။

ေဗာဓိပကၡိယတရား ၃၇ ပါး ႏွင့္ အဓိပၸါယ္

ေဗာဓိပကၡိယရဲ႕ အဓိပၸါယ္
ေဗာဓိပကၡယရဲ႕ ပါဠိတုိက္႐ုိက္အဓိပၸါယ္ကုိ ေဗာဓိ၊ ပကၡ၊ ဣယလုိ႔ ပုဒ္ခဲြၿပီး ေဗာဓိ- သစၥာေလးပါးကုိ သိတတ္ေသာ မဂ္ဉာဏ္၊ ပကၡ- အသင္းအပင္း၊ ဣယ-ျဖစ္ျခင္းလုိ႔ အသီးသီး အဓိပၸါယ္ရကာ ေဗာဓိဉာဏ္၏ အသင္းအပင္းျဖစ္ေသာ တရားမ်ားလုိ႔ နားလည္ႏုိင္ပါတယ္။ အလြယ္နားလည္ေအာင္ ေျပာရရင္ေဗာဓိပကၡိယ ဆုိတာ အရိယာမဂ္ဉာဏ္ကုိ ရရာရေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ တရားမ်ား၊ အရိယာမဂ္ဉာဏ္ႏွင့္ အတူတကြ ျဖစ္တဲ့တရား မ်ားလုိ႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ အေရအတြက္အားျဖင့္ ေဗာဓိပကၡိယတရား ၃၇ပါးရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြက
သတိပ႒ာန္ ၄ ပါး၊ သမၼပၸဓာန္ ၄ ပါး၊ ဣဒၶိပါဒ္ ၄ ပါး၊ ဣေျႏၵ ၅ ပါး၊ ဗုိလ္ ၅ ပါး၊ ေဗာဇၥ်င္ ၇ ပါး၊ မဂၢင္ ၈ ပါး အားျဖင့္ ေပါင္း (၃၇) ပါးတုိ႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

သတိပ႒ာန္ (၄) ပါး
မိမိဆုိင္ရာအာ႐ုံ၌ လြန္လြန္ကဲကဲ စြဲၿမဲစြာတည္တဲ့ သတိအထူးကုိ သတိပ႒ာန္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ သတိပ႒ာန္ေလးပါးရွိပါတယ္။
၁။ ကာယႏုပႆနာ သတိပ႒ာန္ = ခႏၶာကုိယ္၌ (၀ါ) ဆံပင္ ေမြးညင္း စတဲ့ ၃၂ ေကာ႒ာသ၌ အသုဘ အျခင္းအရာအားျဖင့္ ထင္လာေအာင္ အဖန္ဖန္႐ႈမွတ္တဲ့ သတိအထူး၊
၂။ ေ၀ဒနာႏုပႆနာ သတိပ႒ာန္ = ေ၀ဒနာတုိ႔ကုိ ဒုကၡအျခင္းအရာအားျဖင့္ ထင္လာေအာင္ အဖန္ဖန္႐ႈ မွတ္တဲ့ သတိအထူး၊
၃။ စိတၱာႏုပႆနာ သတိပ႒ာန္ = စိတ္တုိ႔ကုိ အနိစၥအျခင္းအရာအားျဖင့္ ထင္လာေအာင္ အဖန္ဖန္႐ႈမွတ္တဲ့ သတိအထူး၊
၄။ ဓမၼာႏုပႆနာ သတိပ႒ာန္ = သညာသခၤါရျဖစ္ေသာ နီ၀ရဏစတဲ့ တရားဓမၼမ်ားကုိ အနတၱ အျခင္းအရာ အားျဖင့္ ထင္လာေအာင္ အဖန္ဖန္႐ႈမွတ္တဲ့ သတိအထူး၊

သမၼပၸဓာန္ (၄)ပါး
သမၼပၸဓာန္ ဆုိတာ ၀ီိရိယကုိ ေျပာတာပါ။ အ႐ုိးေၾကေၾက၊ အေရခမ္းခမ္း မဆုတ္မနစ္ ေနာက္မဆုတ္ဘဲ ႀကိဳးစားအားထုတ္တဲ့ ၀ီရိယေစတသိက္ကုိ ဆုိလုိပါတယ္။ ဒီသမၼပၸဓာန္လည္း ေလးပါးရွိပါတယ္။
၁။ ျဖစ္ေပၚၿပီးတဲ့ အကုသုိလ္တရားမ်ားကုိ ပယ္ေဖ်ာက္ႏုိင္ေအာင္ အားထုတ္တဲ့ ၀ီရိယ
၂။ မျဖစ္ေပၚေသးတဲ့ အကုသုိလ္တရားမ်ားကုိ မျဖစ္ေပၚေအာင္ အားထုတ္တဲ့ ၀ီရိယ
၃။ မျဖစ္ေသးတဲ့ ကုသုိလ္တရားမ်ားကုိ ျဖစ္ေအာင္အားထုတ္တဲ့ ၀ီရိယ
၄။ ျဖစ္ၿပီးတဲ့ ကုသုိလ္တရားမ်ားကုိ ခုိင္ခန္႔တုိးပြားေအာင္ အားထုတ္တဲ့ ၀ီရိယ

ဣဒၶိပါဒ္ (၄)ပါး
ၿပီးစီးထေျမာက္ေသာ စ်ာန္မဂ္ဖုိလ္ အက်ိဳးတုိ႔၏ အေျခခံ အေၾကာင္းတရား၊ တစ္နည္းအားျဖင့္ စ်ာန္မဂ္ဖုိလ္ရရွိရန္ အေျခခံျဖစ္တဲ့ တရားမ်ားကုိ ဣဒၶိပါဒ္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဣဒၶိပါဒ္ေလးပါး ရွိပါတယ္။
၁။ ဆႏၵိဒၶိပါဒ္ = ကုသုိလ္စိတ္မ်ားမွာ ယွဥ္တဲ့ ဆႏၵ
၂။ ၀ီရိယိဒၶိပါဒ္ = ကုသုိလ္စိတ္မ်ားမွာ ယွဥ္တဲ့ ၀ီရိယ
၃။ စိတၱိဒၶိပါဒ္ = ကုသုိလ္စိတ္မ်ားမွာ ယွဥ္တဲ့ စိတ္
၄။ ၀ီမံသိဒၶိပါဒ္ = ကုသုိလ္စိတ္မ်ားမွာ ယွဥ္တဲ့ ပညာ

ဣေျႏၵ (၅) ပါး
အရိယာမဂ္ကုိ ရေစျခင္း၌ အစုိးရျခင္းကုိ ျဖစ္ေစေသာေၾကာင့္ ဣေျႏၵဟုေခၚသည္။ ၎တုိ႔မွာ
၁။ သဒၶိေျႏၵ = ယုံၾကည္မႈ သဒၶါ(ေစတသိက္)
၂။ ၀ီရိယိေျႏၵ = ႀကိဳးစားအာထုတ္မႈ ၀ီရိယ(ေစတသိက္)
၃။ သတိေျႏၵ = မေမ့မေလ်ာ့ သတိရွိမႈ သတိ(ေစတသိက္)
၄။ သမာဓိေျႏၵ = တည္ၾကည္မႈ သမာဓိ(ေစတသိက္)
၅။ ပညိေျႏၵ = ပညာရွိမႈ ပညာ(ေစတသိက္)

ဗုိလ္ (၅) ပါး
အရိယာမဂ္ကုိ ရေစျခင္း၌ ၾကံ႕ၾကံ႕ခံႏုိင္ျခင္း (အားအင္) ကုိ ျဖစ္ေစေသာေၾကာင့္ ဗလ-ဗုိလ္ဟုေခၚသည္။ ၎တုိ႔သည္ ဣေျႏၵငါးပါးအတုိင္း
၁။ သဒၶါဗုိလ္
၂။ ၀ီရိယဗုိလ္
၃။ သတိဗုိလ္
၄။ သမာဓိဗုိလ္
၅။ ပညာဗုိလ္ ဟုငါးပါးရွိၿပီး အရေကာက္လည္း အတူတူပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေဗာဇၥ်င္ (၇) ပါး
ေဗာဓိဟူေသာ သစၥာေလးပါးကုိ သိေၾကာင္းတရားအေပါင္း၏ အစိတ္အစိတ္ကုိ ေဗာဓိအဂၤ= ေဗာဇၥ်ဂၤ= ေဗာဇၥ်င္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီေဗာဇၥ်င္လည္း ခုႏွစ္ပါးရွိပါတယ္။
၁။ သတိသေမၺာဇၥ်င္ = သစၥာေလးပါးကုိ သိေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ေအာက္ေမ့မႈသတိ
၂။ ဓမၼ၀ိဇယသေမၺာဇၥ်င္ = သစၥာေလးပါးကုိ သိေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ဆုိင္ရာတရားမ်ားကုိ စိစစ္တတ္တဲ့ ပညာ
၃။ ၀ီရိယသေမၺာဇၥ်င္ = သစၥာေလးပါးကုိ သိေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ အားထုတ္မႈ ၀ီရိယ
၄။ ပီတိသေမၺာဇၥ်င္ = သစၥာေလးပါးကုိ သိေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ႏွစ္သက္ရႊင္လန္းမႈ ပီတိ
၅။ ပႆဒၶိသေမၺာဇၥ်င္ = သစၥာေလးပါးကုိ သိေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ ၿငိမ္းေအးမႈ ပႆဒၶိ
၆။ သမာဓိသေမၺာဇၥ်င္ = သစၥာေလးပါးကုိ သိေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ တည္ၾကည္မႈ သမာဓိ
၇။ ဥေပကၡာသေမၺာဇၥ်င္ = သစၥာေလးပါးကုိ သိေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ လ်စ္လ်ဴ႐ႈမႈ တၾတမဇၥ်တၱတာ

မဂၢင္ (၈) ပါး
သစၥာဉာဏ္ကုိ ရရာရေၾကာင္း မွန္ကန္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းကုိ မဂၢအဂၤ = မဂၢဂၤ= မဂၢင္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ အားလုံးသိၿပီးတဲ့အတုိင္း မဂၢင္ ရွစ္ပါးရွိပါတယ္။
၁။ သမၼာဒိ႒ိမဂၢင္ = မွန္ကန္တဲ့အျမင္ (ပညာ)
၂။ သမၼာသကၤပၸမဂၢင္ = မွန္ကန္တဲ့ အေတြးအႀကံ (၀ိတက္)
၃။ သမၼာ၀ါစာမဂၢင္ = မွန္ကန္တဲ့စကား (သမၼာ၀ါစာ)
၄။ သမၼာကမၼႏၱမဂၢင္ = မွန္ကန္တဲ့ အလုပ္ (သမၼာကမၼႏၱ)
၅။ သမၼာအာဇီ၀မဂၢင္ = မွန္ကန္တဲ့ အသက္ေမြးမႈ (သမၼာအာဇီ၀)
၆။ သမၼာ၀ါယမမဂၢင္ = မွန္ကန္တဲ့ အားထုတ္မႈ (၀ီရိယ)
၇။ သမၼာသတိမဂၢင္ = မွန္ကန္တဲ့ ေအာက္ေမ့မႈ (သတိ)
၈။ သမာသမာဓိမဂၢင္ = မွန္ကန္တဲ့ တည္ၾကည္မႈ (သမာဓိ)

အထက္ပါ တရားအသီးသီးကုိ ေပါင္းလုိက္ပါက (၃၇)ပါးရွိၿပီး ေဗာဓိပကၡိယတရား သုံးဆယ့္ခုႏွစ္ပါးလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ သစၥာေလးပါးေဗာဓိတရားကုိ ရရာရေၾကာင္း တရားမ်ားလုိ႔ နားလည္သေဘာေပါက္ႏုိင္ပါတယ္။

သီတဂူဗုဒၶ၀ိဟာရ

သစၥာေလးပါး ျမတ္တရား

ဒုကၡသစၥာ

ျမင္ဆဲ၊ ၾကားဆဲ စသည္၌ ထင္ရွားေသာ ရုပ္နာမ္ အေပါင္းကုိ ဥပါဒါနကၡႏၶာ ဟုေခၚသည္။ တဏွာျဖင့္ ဒိ႒ိျဖင့္ စြဲလန္းနုိင္ေသာေၾကာင့္ ေခၚဆုိရျခင္းျဖစ္သည္။ ဥပါဒါနကၡာဟု ေခၚေသာ ရုပ္၊ ေ၀ဒနာ၊ သညာ၊ သခၤါရ၊ ၀ိဥာဥ္တုိ႔ကုိ သကၠာယ ဟုေခၚသည္။ သကၠာယ ဟူသည္မွာ ထင္ရွားရွိေသာ ရုပ္နာမ္ အေပါင္းပင္ျဖစ္သည္။ သကၠာယ ဆုိတဲ့ ရုပ္နာမ္ အေပါင္းကုိ ဒုကၡသစၥာ- ဆင္းရဲ အစစ္အမွန္ဟူ၍ ေခၚသည္။ (လုိရင္းကား ရုပ္နာမ္ အေပါင္းသည္ပင္ ဒုကၡသစၥာျဖစ္ေပသည္။)

သမုဒယသစၥာ

ႏွစ္သက္သာယာ ျပီးဆာေနတဲ့ တဏွာဟာ သကၠာယ ေခၚတဲ့ ရုပ္နာမ္ခႏၶာ ဒုကၡသစၥာ ျဖစ္ပြားရျခင္း၏ အေၾကာင္းရင္းပါဘဲ လုိ႔ သိေစလုိတာပါဘဲ ။ တဏွာဆုိတဲ့ ပါဠိက ဆာတယ္လုိ႔ အနက္ရွိတယ္။ ဆာတယ္ဆုိတာ စားခ်င္ျပီးဆာတာ ေသာက္ခ်င္ျပီးဆာတာ မ်ိဳးပါဘဲ။ ႏွစ္သက္သာယာတာလဲ ဆာတဲ့ သေဘာဘဲ။ လုိခ်င္တာ ေတာင့္တရတာ..၊ ရခ်င္တာ ခံစားခ်င္တာေတြ လဲ ဆာတဲ့ သေဘာပဲ၊ ယခုလူေတြဟာ အေကာင္းေတြကုိ ျမင္ရလုိ႔လဲ အားမရဘူး၊ ထပ္ကာထပ္ကာ ျမင္ခ်င္ေနတာပဲ၊ ၾကားလုိ႔လဲ အားမရဘူး၊ ထပ္ကာထပ္ကာ ၾကားခ်င္ေနတာပဲ၊ နံလုိ႔လဲ အားမရဘူး၊ ထပ္ကာထပ္ကာ နံခ်င္ေနတာပဲ၊ စားလုိ႔လဲအားမရဘူး၊ ထပ္ကာထပ္ကာ စားခ်င္ေနတာပဲ၊ ေတြ႔ထိလုိ႔လဲ အားမရဘူး။ ထပ္ကာထပ္ကာ ေတြ႔ထိျပီး ခံစား ခ်င္ေနတာပဲ၊ အာရုံေကာင္းေတြကုိ စိတ္ကူးၾကံစည္လုိ႔လဲ အားမရဘူး၊ ထပ္ကာထပ္ကာ ၾကံခ်င္ေနတာပဲ၊ အဲဒီလုိ အားမရနုိင္တာဟာ ဆာတဲ့ သေဘာပဲ။ (လုိရင္းကား တဏွာသည္ သမုဒၵယ သစၥာပင္တည္း)

နိေရာဓသစၥာ

နိေရာဓ သစၥာဆုိတဲ့ နိဗၺာန္တရားက အသိခက္တယ္၊ အေျပာရလည္းခက္တယ္၊ မိမိတုိ႔ သႏၲန္မွာ ရွိေနတဲ့ ရုပ္နာမ္မ်ားလုိ မိမိတုိ႔ မ်က္ေမွာက္ မွာရွိေနတဲ့ ရုပ္၀တၳဳမ်ားလုိ သိဖုိ႔လည္း မလြယ္ဘူး၊ ေျပာဖုိ႔လည္း မလြယ္ဘူး၊ သကၠာယ နိေရာေဓာဆုိတာကုိ ဒဲ့ဒုိးေျပာမယ္ဆုိရင္ ဥပါဒါနကၡႏၶာဆုိတဲ့ ရုပ္နာမ္တုိ႔၏ ခ်ဳပ္ျခင္း ကင္းျငိမ္းျခင္းလုိ႔ ေျပာရမွာပဲ၊ ဒါေပမဲ့ အဲဒီရုပ္နာမ္ေတြ ခ်ဳပ္တာကလည္း ျဖစ္ျပီးေတာ့ ခ်ဳပ္ပ်က္သြားတာမ်ိဳးကုိ ဆုိလုိတာ မဟုတ္ဘူး၊ ျဖစ္ေနက် ရုပ္နာမ္ေတြ အေၾကာင္းမရွိလုိ႔ လုံးလုံး မျဖစ္ဘဲ ခ်ဳပ္ျခင္း ကင္းျငိမ္းျခင္းကုိသာ ဆုိလုိတယ္ ဒါေၾကာင့္ ဒီမွာ အေၾကာင္းျဖစ္တဲ့ သမုဒယ တဏွာ၏ ခ်ဳပ္ျခင္းျဖင့္ ေဖာ္ျပထားတာပါပဲ။ ( ေထရီမ ေျဖဆုိေတာ္မူထားေသာ တုိက္ရုိက္ အေျဖမွာကား တဏွာခ်ဳပ္ျခင္း ပင္ျဖစ္ပါသည္။)

မဂၢသစၥာ

သမၼာဒိ႒ိ စေသာ မဂၢင္ရွစ္ပါးသည္ပင္ သကၠာခ်ဳပ္ျခင္း သုိ႔ေရာက္ေသာ အက်င့္ဟု ေခၚသည္။

သမၼာဒိ႒ိ- မွန္စြာ ျမင္ျခင္း။
သမၼာသကၤပၸ-မွန္စြာၾကံျခင္း။
သမၼာ၀ါစာ- မွန္စြာေျပာျခင္း။
သမၼာကမၼႏၲ-မွန္စြာျပဳျခင္း
သမၼာအာဇီ၀-မွန္စြာ အသက္ေမြးျခင္း။
သမၼာ၀ါယာမ- မွန္စြာအားထုတ္ျခင္း။
သမၼာသတိ- မွန္စြာ အမွတ္ရျခင္း။
သမၼာသမာဓိ- မွန္စြာ စူးစုိက္တည္ၾကည္ျခင္း။